چکیده رساله:
بحران هویت مکانهای انسانساخت بعنوان یکی از معضلات شهرسازی معاصر مطرح میگردد. اگرچه در رویکردهای ساختاری به مفهوم هویت مکان، وجوه مختلفی از ساختار محیط مصنوع، محیط طبیعی، فضای اجتماعی و فعالیتهای انسانی بعنوان عوامل هویت بخش شهر مطرح میگردند، در رویکردهای هنجاری، انطباق ساختار اجتماعی- مکانی شهر با ارزشها، فرهنگ و نیازهای انسانی، سهم عمدهای در هویتمندی آن دارد. با توجه به رابطه فرهنگ و هویت مکان و طرح شریعت اسلامی به عنوان فرهنگ جامع زندگی مسلمانان، انگاره شریعت- شهر اسلامی مطرح و با نظر به اهمیت و نقش شریعت دراهداف و سیاستهای جمهوری اسلامی ایران، چیستی عوامل کالبدی موثر بر تحقق شریعت در ساختار کالبدی شهر، چگونگی تحقق انگاره تحقیق در شهرسازی پس از انقلاب و چرایی تحقق یا عدم تحقق آن(عوامل موثر بر تحقق پذیری) سوالات تحقیق حاضر هستند. در پاسخ به سوال اول، با تعریف عقیده توحیدی و اخلاق کاربردی(بایدها و نبایدها و شایستها و ناشایستها)، اصول و مولفه های انگاره تحقیق در ارتباط انسان با معبود، جامعه، طبیعت و تاریخ ارائه و شاخصهای اصول مطرح شده در سه حوزه سازمان ادراكي- بصری، سازمان کالبدی-فضایی و سازمان فعالیتی- عملکردی ارائه شده است. در پاسخ به سوال دوم و سوم، مجموعه رشدیه تبریز بدلایل شکل گیری آن در سالهای پس از انقلاب، وجود تفکری همسان با انگاره تحقیق در طرح اولیه و تغییرات انجام یافته در سالهای آتی، بعنوان نمونه موردی انتخاب و با استفاده از راهبرد تطبیقی-مقایسه ای و روشهای کیفی و مطالعات زمینه ای، نحوه تحقق شاخصها و دلایل موثر بر تحقق آنها مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه تحقیق مشخص کننده این است که با وجود تحقق برخی از شاخصها، برخی نیز تحقق پیدا نکرده و یا تحقق آنها در طول زمان مورد تهدید قرار گرفته است. با بررسی عوامل موثر بر نحوه تحقق شاخصها، عوامل انسانی(چالشهای هویتی، فردگرایی و دگرگونی ارزشها)، عوامل اقتصادی و مطرح شدن زمین بعنوان کالا، رویههای قانونی(عدم انطباق قوانین با ضرورتهای فرهنگی و یا فقدان قوانین و دستورالعملهای اجرایی)، فرآیندهای طراحی(ضعف بسترهای فرهنگی و گرایش به معماری بیگانه، فقدان وحدت رویه در تفکر معماران و برنامه ریزان)، نظام مدیریت شهری(تراکم فروشی، فقدان طرحهای راهبردی منظر شهری، عدم بهره گیری از مشارکت ساکنان در مدیریت محلات و بهره گیری از نیروهای متخصص در فرآیند تصویب و هدایت طرحها) و عوامل اجرایی و متولیان ساخت و سرمایه گذاری، عوامل موثر بر تحقق پذیری انگاره تحقیق هستند.
واژگان کلیدی: : شهر اسلامی، شریعت، شهر سازی پس از انقلاب اسلامی ایران، مجموعه رشدیه تبریز